ẢNH HƯỞNG CỦA DỊCH BỆNH TRONG CHĂN NUÔI GIA CẦM

ẢNH HƯỞNG CỦA DỊCH BỆNH TRONG CHĂN NUÔI GIA CẦM

PGS.TS Phạm Ngọc Thạch

Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam

Trong giai đoạn ngành chăn nuôi phải đối mặt với nhiều khó khăn như chi phí sản xuất tăng cao, thị trường biến động mạnh. Đặc biệt dịch bệnh trên đàn gia cầm diễn biến hết sức phức tạp, và đã gây thiệt hại lớn cho nghành chăn nuôi gia cầm.

Theo báo cáo của Bộ NN-PTNT, từ đầu năm 2022, nhiều dịch bệnh nguy hiểm ở động vật đã xuất hiện và có dấu hiệu tiếp tục lây lan trên diện rộng. Từ đầu năm đến nay, cả nước phát sinh 4 ổ dịch cúm gia cầm với tổng số 13,6 ngàn con gia cầm mắc bệnh chết và tiêu hủy. Nguy cơ xuất hiện một số chủng virus cúm gia cầm mới xâm nhiễm vào Việt Nam thông qua hoạt động vận chuyển, buôn bán, tiêu thụ gia cầm và sản phẩm gia cầm nhập lậu, không rõ nguồn gốc, nhất là đối với các tỉnh biên giới phía Bắc còn cao.

1. Những tác động của dịch bệnh trên đàn gia cầm ảnh hưởng đến năng xuất và hiệu chăn nuôi.
2. Tác động đến đến việc xác định quy mô sản xuất

 

Điều này xảy ra không chỉ với các cơ sở chăn nuôi mà hầu hết các cơ sở sản xuất thức ăn, và chế biến sản phẩm chăn nuôi do chúng có có liên quan chặt chẽ với nhau. Do không thể dự báo được tình hình dịch bệnh trong nước và quốc tế nên hầu hết các tập đoàn lớn và ngay cả các trang trại chăn nuôi có quy mô nhỏ và trung bình đều rất lúng túng trong khâu xác định quy mô chăn nuôi cho thời gian tiếp theo. Điều này kéo theo hệ lụy là các cơ sở chế biến thức ăn, chế biến sản phẩm chăn nuôi, các nhà xuất nhập khẩu… đều bị động theo. Chính vì vậy, các chuyên gia thế giới dự báo giá cả trong năm 2021 sẽ diễn biến hết sức phức tạp, sẽ có một số doanh nghiệp lớn mạnh hơn, ngược lại sẽ không ít doanh nghiệp chăn nuôi bị tiếp tục bị phá sản.

1. Tác động đến việc tái đàn của các nông hộ chăn nuôi

Việc nhập đàn, tái đàn với người chăn nuôi là rất quan trọng, cần thiết để khôi phục sản xuất, tăng thu nhập song cũng đã không ít trường hợp phải gánh chịu những hệ lụy, rủi ro, thậm chí là thiệt hại kinh tế lớn khi nhập đàn, tái đàn. Những rủi ro thường gặp đó là:

Dịch bệnh xảy ra đối với số gia cầm ngay sau khi nhập đàn, tái đàn, rủi ro này thường gặp, nhất là đối với quy mô chăn nuôi vừa và nhỏ. Người chăn nuôi nóng vội, chưa tìm hiểu kỹ về thời điểm tái đàn, nhập đàn. Có thể tại thời điểm thời tiết khi hậu đang diễn biến phức tạp (mưa gió, rét đậm rét hại …) trực tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe đàn gia súc gia cầm. Cộng với việc nhập ở vùng đang có dịch hoặc tiềm ẩn có dịch, gia cầm lại không rõ nguồn gốc, việc vận chuyển lưu thông không đảm bảo, thậm trí đi qua vùng có dịch cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp làm lây lan dịch bệnh khi về nơi tập kết. Đối với những hộ đã và đang nuôi gia súc gia cầm xảy ra dịch (cúm gia cầm, Newcastle, CRD…) khi tiêu hủy gia cầm không đúng quy định, mầm bệnh vẫn tồn lưu trong chuồng nuôi, hơn nữa chưa thực hiện việc để trống chuồng hoặc không làm tốt khâu vệ sinh cơ giới và khử trùng tiêu độc khi nhập gia cầm về sẽ xảy ra dịch bệnh là điều khó tránh khỏi. Cho nên, công tác tái đàn gia cầm của các nông hộ chăn nuôi rất thận trọng. Vì vậy, đã làm giảm lớn số lượng gia cầm.

1. Làm tăng chi phí chăn nuôi.

Nếu bệnh dịch xảy ra, người chăn nuôi không chỉ tốn kém kinh phí, thời gian chữa trị, mà trực tiếp ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng, sinh trưởng, phát triển của vật nuôi. Nguy hiểm hơn là sự tồn dư mầm bệnh, nhất là các bệnh truyền nhiễm trong chuồng nuôi, làm bùng phát dịch bệnh không chỉ trọng hộ mà con lây lan ngoài cộng đồng, lúc đó thiệt hại kinh tế là rất lớn.

1. Làm tăng giá thành sản phẩm cũng như giảm chất lượng sản phẩm và ATVSTP còn kém.

Cơ cấu giá thành chăn nuôi gia cầm gồm các yếu tố như: giá con giống, thức ăn, thuốc thú y, điện nước, nhân công, khấu hao đầu tư chuồng trại, lãi suất vốn vay…Do vậy, khi dịch bệnh xảy ra sẽ tăng chi phí về thức ăn, công tác chăm sóc nuôi dưỡng, thời gian nuôi, tăng chi phí thức ăn, tăng chí phí thuốc thú y đồng thời làm tốc độ tăng trọng cũng như chất lượng sản phẩm. Từ dó sẽ làm tăng giá thành sản phẩm cũng như giảm chất lượng sản phẩm.

2. Những khó khăn trong công tác khống chế dịch bệnh trên đàn gia cầm

          Tuy nhiên, để hạn chế và hướng đến thanh toán một số loại dịch bệnh trên gia cầm là việc không dễ vì:

–  Quy mô chăn nuôi của đa số các hộ dân còn nhỏ lẻ; một bộ phận đồng bào dân tộc, nhất là ở các vùng sâu, vùng xa vẫn còn tập quán chăn nuôi thả rông nên khó phát hiện dịch bệnh.

– Khi phát hiện dịch bệnh, bà con thường không khai báo cụ thể, gây khó khăn cho việc chống dịch. Một số trường hợp người chăn nuôi thường dùng các phương pháp dân gian để tự điều trị, đến khi chữa không khỏi bệnh cho gia cầm hoặc bệnh có diễn biến phức tạp mới báo cho chính quyền địa phương và  thú y cơ sở. Từ đó, việc bao vây, khống chế và xử lý các ổ dịch gặp nhiều khó khăn vì dịch bệnh đã lây lan ra diện rộng.

– Việc tổ chức các đợt tiêm phòng cho đàn gia cầm mặc dù đã có những tiến bộ, song nhìn chung công tác tiêm phòng và chất lượng tiêm phòng vẫn chưa thực sự đảm bảo. Nguyên nhân do nhận thức của người dân về tiêm phòng cho đàn gia cầm còn thấp;

– Một số nơi, chính quyền địa phương vẫn chưa quan tâm đúng mức đến công tác tiêm phòng và phòng chống dịch bệnh.

– Điều kiện bảo quản vắc xin ở các xã, phường, thị trấn, đặc biệt là ở các xã vùng sâu chưa đảm bảo vì không có tủ lạnh để bảo quản vắc xin trong các kỳ tiêm phòng; mặc khác việc vận chuyển vắc xin đến nơi tập trung gia súc để tiêm phòng rất xa (do địa hình phức tạp phải đi bộ hàng giờ đồng hồ mới đến nơi) đã ảnh hưởng đến chất lượng tiêm phòng.

– Công tác kiểm dịch động vật, kiểm soát giết mổ động vật và kiểm tra vệ sinh thú y vẫn còn những tồn tại như: một số động vật, sản phẩm động vật chưa được kiểm dịch và kiểm soát giết mổ do việc người dân vận chuyển nhỏ lẻ rất khó kiểm soát; các huyện, thành phố vẫn chưa xây dựng được các cơ sở giết mổ tập trung.

– Mạng lưới thú y cơ sở, nhất là ở các xã vùng sâu, vùng xa vẫn còn còn thiếu và yếu (phần lớn họ không được đào tạo nghiệp vụ bài bản, chủ yếu là tập huấn ngắn hạn) nên chưa tham mưu tốt cho chính quyền trong các đợt tiêm phòng và chống dịch. Lực lượng thú y cơ sở ngoài sự trợ cấp từ ngân sách và tiền công tiêm phòng (nếu có) chưa đảm bảo đời sống, khiến nhiều người chưa thật sự chưa yêu nghề…

– Bên cạnh đó, hiện nay, nhiều trang trại chăn nuôi còn nằm ngoài vùng quy hoạch, gần khu dân cư hoặc nằm trong khu dân cư làm ảnh hưởng việc theo dõi giám sát lưu hành vi khuẩn, vi-rút; hình thức chăn nuôi chủ yếu nhỏ lẻ, phân tán, chưa bảo đảm các điều kiện vệ sinh thú y, khó áp dụng các biện pháp về chăn nuôi an toàn sinh học, ATDB.

– Bên cạnh đó, một số khu chăn nuôi tập trung, cơ sở hạ tầng chưa được hoàn thiện, thiếu đồng bộ.

– Hiện nay phần lớn chỉ có các doanh nghiệp, trang trại chăn nuôi quy mô lớn chủ động đăng ký xây dựng cơ sở ATDB; các trang trại, gia trại quy mô nhỏ chưa thực sự quan tâm do giá cả thị trường không ổn định, giá bán sản phẩm từ cơ sở ATDB chưa có sự khác biệt so với các sản phẩm bình thường. Hiện nay, một số bệnh dịch chưa có vắc-xin tiêm phòng nên gây khó khăn cho công tác kiểm soát, khống chế dịch bệnh.

3. Giải pháp để ngăn chăn dịch bệnh trong năm tới để nâng cao hiệu quả chăn nuôi.

         * Về định hướng thời gian tới

Bộ Nông nghiệp và PTNT đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Dự án ưu tiên về vùng an toàn dịch bệnh (giai đoạn 2022 – 2030). Tập trung xây dựng thành công các chuỗi, vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh theo quy định của Việt Nam và tiêu chuẩn của OIE (tổ chức Thú y Thế giới) tại vùng Đông Nam Bộ. Từ đó, nhân rộng mô hình, vận dụng xây dựng các vùng an toàn dịch bệnh tại các địa phương khác trên phạm vi cả nước; tạo điều kiện nâng cao năng suất, hiệu quả, khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững; cung cấp sản phẩm an toàn phục vụ tiêu dùng trong nước, thúc đẩy tăng nhanh xuất khẩu động vật và sản phẩm động vật.

* Về giải pháp

Xác định vùng và cơ sở an toàn dịch bệnh động vật, tích hợp vào quy hoạch cấp tỉnh và tổ chức thực hiện theo quy định của Luật Thú y, Luật Quy hoạch, xác định rõ các vùng cần xây dựng để đạt an toàn dịch bệnh theo quy định của Việt Nam và OIE. Rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế Thông tư số 14/2016/TT- BNNPTNT (ngày 01/6/2016 của Bộ Nông nghiệp và PTNT) quy định về cơ sở, vùng an toàn dịch, bảo đảm phù hợp, sát thực tế để hướng đến xuất khẩu, đặc biệt về các cơ chế chính sách để đảm bảo kinh phí hoạt động hiệu quả. Tập huấn nâng cao nhận thức của người chăn nuôi về chăn nuôi an toàn dịch bệnh; thông tin truyền thông phổ biến kiến thức về an toàn dịch bệnh tạo nhận thức chung của cộng đồng.

Tại hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai công tác phòng, chống dịch bệnh động vật năm 2022, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT PHÙNG ĐỨC TIẾN đánh giá, nguy cơ lây lan dịch bệnh trên vật nuôi vẫn rất cao, gây tổn thất kinh tế lớn nên nhiệm vụ đặt ra cho ngành chăn nuôi trong năm 2022 rất nặng nề. Các tỉnh, thành phố cần tập trung tuyên truyền sâu rộng về tình hình, các biện pháp phòng, chống dịch bệnh; tổ chức giám sát, phát hiện sớm, kịp thời cảnh báo và xử lý triệt để các ổ dịch mới phát sinh, không để lây lan diện rộng. Khẩn trương tổ chức tiêm phòng vaccine cho đàn vật nuôi theo kế hoạch; tăng cường công tác kiểm dịch, kiểm soát vận chuyển động vật, sản phẩm động vật; tập trung đẩy mạnh xây dựng các chuỗi, vùng chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản an toàn dịch bệnh…