STRESS NHIỆT ĐỐI VỚI VẬT NUÔI TRONG NHỮNG NGÀY NẮNG NÓNG
STRESS NHIỆT ĐỐI VỚI VẬT NUÔI TRONG NHỮNG NGÀY NẮNG NÓNG
PGS TS Phạm Ngọc Thạch
Học Viện NN Việt Nam
Nước ta nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, thời tiết thay đổi theo mùa, theo vùng miền và trong ngày cũng có sự biến động không nhỏ gây ra hiện tượng stress nhiệt ở vật nuôi và biểu hiện rõ nhất là mùa khô nắng nóng, nhiệt độ cao nhất trong mùa có lúc nên đến 40 độ C. Stress nhiệt làm giảm sức đề kháng của vật nuôi, giảm khả năng sinh sản và lượng sữa gây thiệt hại về kinh tế cho người chăn nuôi.Vì vậy cần có các giải pháp thích hợp về (giống, chuồng trại, chăm sóc, dinh dưỡng…) để đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất.
1- Stress nhiệt là gì?: mỗi loài động vật cần có một phạm vi nhiệt độ không khí để sống được thoải mái, đó là phạm vi nhiệt độ tối ưu được giới hạn giữa nhiệt độ tới hạn thấp và nhiệt độ tới hạn cao. Khoảng nhiệt độ này tuỳ thuộc vào loại vật nuôi. Khi nhiệt độ không khí vượt lên trên nhiệt độ tới hạn cao và bức xạ nhiệt vượt quá nhiệt độ bề mặt da con vật, con vật sẽ bị stress nhiệt.
- Biểu hiện của hiện tượng stress nhiệt trên vật nuôi
Stress nhiệt làm cho vật nuôi mệt nhọc, choáng váng, lờ đờ, thân nhiệt tăng so với thân nhiệt bình thường, toát mồ hôi (ở những vật nuôi có tuyến mồ hôi), tăng nhịp thở và nhịp tim, uống nhiều nước, ngất, cuối cùng có thể chết.
* Đối với bò: mẫn cảm với stress nhiệt nhiều hơn so với con người, mặc dù bò cũng có phạm vi chịu đựng nhiệt rộng như con người. Những bò nặng cân (>500kg) hoặc có da sẫm màu dễ mẫn cảm với stress nhiệt hơn bò nhẹ cân.
* Đối với lợn: do thân nhiệt của lợn trong điều kiện sinh lý bình thường luôn giữ ổn định ở mức 39 độ C, khi bị stress nhiệt, con vật phải toả nhiệt để duy trì thân nhiệt ở mức này, để toả nhiệt con vật không thể toát mồ hôi vì trên da của chúng không có tuyến mồ hôi (trừ phần da quanh mõm). Phương thức toả nhiệt của lợn là tăng nhịp thở, tăng sự tiếp xúc với các bề mặt có nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ cơ thể như nằm ép bụng xuống sàn chuồng hay đằm tắm trong nước, thậm chí trong phân và nước tiểu do chúng thải ra. Mặt khác, con vật cũng phải tìm cách giảm sản sinh nhiệt trong cơ thể bằng cách giảm lượng thức ăn ăn vào.
* Đối với gà: khi nhiệt độ tăng cao các hoạt động của cơ thể bắt đầu thay đổi, cánh rã, để giữ cho cơ thể không tổn thất nhiệt độ, giảm hoạt động, tăng lượng nước tích tụ và giảm ăn, 75% năng lượng trao đổi trong cơ thể chuyển thành nhiệt độ để đền bù tổn thất nhiệt.
- Ảnh hưởng của hiện tượng stress nhiệt đến vật nuôi
Stress nhiệt gây ảnh hưởng cho sức khoẻ vật nuôi, như: giảm sức sinh trưởng, giảm mức ăn được (có thể đến 20%), giảm năng suất sữa, giảm khả năng cho thịt và kéo dài thời gian đạt khối lượng xuất chuồng. Trong trao đổi chất, stress nhiệt làm cho vật bị thất thoát những chất khoáng (K, Na, P, Mg, Zn).
Stress nhiệt làm giảm sinh sản ở bò sữa (rút ngắn thời gian chịu đực, giảm tỉ lệ thụ thai, nang trứng giảm kích cỡ và sự phát triển, dễ chết phôi, giảm kích thước và sự phát triển thai bê).
Stress nhiệt có ảnh hưởng xấu đến khả năng sinh sản ở lợn: sẩy (chết) thai, động dục lại (sau khi đẻ) bị muộn, phối giống khó thụ thai (stress nhiệt ảnh hưởng đến khả năng thụ thai trong vòng 5 tuần):
Với gà, khi nhiệt độ không khí >32 độ C, giảm mức ăn được, giảm tăng khối lượng cơ thể, trứng giảm khối lượng, vỏ trứng kém chất lượng.
- Các biện pháp khắc phục
3.1 Cung cấp đầy đủ nước uống, bổ sung chất dinh dưỡng
– Cung cấp nước đầy đủ, tạo điều kiện cho con vật tự điều hòa thân nhiệt một cách tốt nhất, tốt nhất nên cho vật nuôi uống nước lạnh hoặc bồn chứa nước, máng uống cần được che nắng.
– Nếu mức ăn của con vật bị giảm, cần tăng thêm 13% mức lysine nhiều hơn so với những con vật không bị stress nhiệt, đồng thời tăng mức năng lượng, ví dụ bổ sung chất béo vào khẩu phần (2 – 6%). Khi có stress nhiệt, không cho con vật ăn nhiều xơ (cám lúa mì, vỏ hạt đậu tương, alfalfa). Trong thức ăn hoặc nước uống, cần bổ sung các chất điện giải (KCl, NH4Cl, NaCl, NaHCO3) và các vitamin (A, D, E và B complex).
3,2. Chuồng trại phải thông thoáng
– Chọn nơi thoáng mát, cao ráo để xây dựng chuồng trại. Tránh việc để ánh nắng chiếu trực tiếp vào vật bằng cách bố trí hướng chuồng cũng như trồng các loại cây lâu năm, tán rộng tronuôing trại.
– Trang bị các hệ thống điều hòa nhiệt độ trong chuồng như hệ thống phun sương, phun mưa, hoặc tốt nhất là xây chuồng kín với hệ thống làm lạnh. Chủ động điều khiển nhiệt độ trong chuồng nuôi, tránh hiện tượng chênh lệch nhiệt độ quá cao trong chuồng tại các thời điểm trong ngày (ngày, đêm).
Điều kiện khí hậu vào mùa khô nóng, làm hiện tượng stress nhiệt trên vật nuôi rất dễ xảy ra gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến vật nuôi như làm giảm sức đề kháng của vật nuôi, giảm khả năng sinh sản và chất lượng sữa… Người chăn nuôi cần quan tâm đúng mức đến vật nuôi, có những biện pháp về chuồng trại, chăm sóc, nuôi dưỡng để khắc phục hiện tượng stress nhiệt.
